"Niedźwiedź w objęciach smoka" to kolejna pozycja od Wydawnictwa Szczeliny, która w pełni spełniła moje oczekiwania względem literatury popularno-naukowej: interesujący temat, ciekawe podejście, ogromna wiedza Autora oraz uporządkowana struktura. To nie jedna z tych książek, która skacze z tematu na temat, ale uporządkowana narracja z wyraźnym celem: analizą relacji chińsko-rosyjskich. Jednocześnie nie jest to kalendarium, przeładowane datami, nazwiskami i liczbami, ale spójna narracja, nakreślająca najpierw kontekst - politykę i specyfikę Rosji i Chin, by następnie przejść do relacji między państwami, a wszystko to podzielone na wyraźne, logiczne okresy. Dodatkowym atutem jest styl - Michał Lubina jako naukowiec ma ogromne zaplecze wiedzy, a jednocześnie napisał książkę z myślą o zwykłym czytelniku, a nie studencie. To idealne połączenie wiedzy naukowej z popularno-naukowym językiem, które sprawia, że "Niedźwiedzia w objęciach smoka" czyta się łatwiej niż chociażby "Nowy Długi Marsz" prof. Góralczyka (o Chinach pod kierownictwem Xi Jinpinga), choć ja osobiście polecam przeczytać je obie dla pełniejszego obrazu obecnej sytuacji w Chinach - które stały się mocarstwem z którym należy się liczyć. "Niedźwiedzia w objęciach smoka" to książka, którą powinien przeczytać każdy, kto poszukuje odpowiedzi na pytania związane z politycznymi decyzjami podejmowanymi przez Chiny i Rosję. Jednocześnie opracowanie obala powszechne stereotypy dotyczące Moskwy i Pekinu, wrzucające te państwa do jednego worka z napisem "przeciwieństwo Zachodu".

Już sam punkt wyjścia jest niezmiernie interesujący - nakreśla specyfikę Rosji i Chin - nie razem, ale właśnie osobno. Dzięki temu możemy zwrócić uwagę na elementy różniące te dwa państwa, jak i wspólne. W szerszym kontekście ta specyfika pomaga chociażby zrozumieć dlaczego Rosja zdecydowała się na agresję na Ukrainę - mocarstwowość Rosji najlepiej odnajduje się w kryzysie. To wprowadzenie do kultur Chin i Rosji stanowi idealny punkt wyjścia, na którym budowane są kolejne rozdziały. Drugi rozdział stanowi rozwinięcie wstępu w ujęciu historycznym, opisując skrótowo, a jednocześnie wystarczająco dla założonej tezy cztery wieki relacji chińsko-rosyjskich, kiedy te dwa państwa/cywilizacje wbrew powszechnej opinii stały "odwrócone do siebie plecami". Dzięki temu dowiadujemy się, że pojednanie chińsko-rosyjskie nie jest naturalną koleją rzeczy, ale pewnym procesem, za którym stoją interesy polityczne. Co ciekawe z tej narracji wyłania się trzeci gracz, o którym naprawdę nie można zapomnieć: Stany Zjednoczone. To co łączy Moskwę i Pekin to nie podobna kultura, ale rewizjonistyczne nastawienie: oba państwa odrzucają ustalony po zimnej wojnie porządek międzynarodowy oparty na amerykańskiej dominacji. 

Część trzecia stanowi niejako esencję książki - dotyczy polityki i trzech dekad relacji chińsko-rosyjskich. Punktem wyjścia są tutaj lata 1991-1999, co łączy się z wcześniej nakreślonym tłem: to wtedy nastąpiło zainteresowanie Moskwy i Pekinu "przyjaźnią". Podział na trzy dekady jest logiczny i związany z przywódcami każdego z państw - tak naprawdę polityka Chin czy Rosji zależy od tego, kto jest u sterów. Ta część pokazuje także ewolucję relacji, w której to Smok staje się starszym bratem Niedźwiedzia ze względu na swoją potęgę i możliwości dyktowania warunków relacji.

Kolejne części stanowią uzupełnienie - dotyczą gospodarki, wojskowości czy współpracy rosyjsko-chińskiej w Azji czy organizacjach międzynarodowych. Ostatnia część dotyczy zaś Syberii, gdzie Autor pozwolił sobie na bardziej eseistyczny ton, opierając się nie tylko na danych, ale i własnych doświadczeniach podróży, by przedstawić (i obalić) mity dotyczącego tego regionu ścierania się Chin i Rosji.

Każda z części łączy się ze sobą, tworząc spójny obraz. "Niedźwiedź w objęciach smoka" to książka, której udaje się bardzo trudna sztuka wyjaśnienia wielu zagadnień bez przytłoczenia czytelnika informacjami, dzięki czemu po zakończeniu lektury lepiej zrozumiemy otaczającą nas rzeczywistość, w której nie można ignorować ani Rosji i Chin, ani zbliżenia między tymi państwami. Dla dociekliwych na końcu znajduje się omówienie źródeł - w formie znacznie przystępniejszej niż tradycyjne przypisy. 

Jedna z części rozpoczyna się słowami: Rosja i Chiny to dwa zupełnie inne światy. Różnice między nimi są ogromne, wyrastają z całkowicie odmiennej tradycji filozoficznej, cywilizacyjnej i społecznej, innego podejścia do życia i świata. A jednak Niedźwiedź i Smok odnalazły wspólny język, płaszczyznę do stworzenia przyjaźni opartej o strategię win-win, ale w chińskim rozumieniu: kiedy każda ze stron coś czerpie, ale wcale nie symetrycznie. Z perspektywy obecnej sytuacji, w której Rosja napada na Ukrainę, a Chiny wyrastają na mocarstwo realnie zagrażające dominacji USA, "Niedźwiedź w objęciach smoka" stanowi lekturę obowiązkową. Niezwykle ważny temat przedstawiony w przystępnym sposób w połączeniu z merytoryką i wiedzą akademicką powoduje, że to książka, którą nie tylko polecam każdemu, ale i gorąco zachęcam do lektury nawet jeśli nie sięgacie po literaturę non-fiction.