Carmilla

"Carmilla" uznawana jest za jedno z ważniejszych dzieł literatury gotyckiej z motywem wampira. Co ciekawe, Joseph Sheridan Le Fanu na swój sposób ożywił ten motyw, dając nam nowy rodzaj wampira: pełnej erotyzmu kobiety-wampira, przekraczającej nie tylko granice życia i śmierci, ale także społecznych norm za sprawą homoseksualizmu. Obie te kwestie - nieskrępowana erotyka i pożądanie jednej kobiety przez drugą były tematem tabu, granicą którą tak umiejętnie autor wraz z "Carmillą" przekroczył. Choć od pierwszej publikacji tej powieści minęło ponad 150 lat to nadal potrafi rozpalić zmysły - i ciągle zdaje się przekraczać granice norm społecznych, gdyż nadal miłość kobieca potrafi budzić oburzenie. To klasyk literatury gotyckiej, który każdy miłośnik motywów wampirycznych powinien znać - inspiracje Carmillą można dostrzec w najsłynniejszej wampirycznej powieści, czyli "Draculi" (chociażby sposób unicestwienia wampira). To pełna niedomówień, oniryzmu i aury tajemniczości powieść, w której nie znajdziemy typowej grozy, za to dużą dawkę fascynacji inną osobą.

Czym są wampiry w kulturze? Istotami przekraczającymi dwie opozycyjne kategorie: martwi, ale żywi; wzbudzający odrazę, a zarazem pociąg; nieśmiertelni, a jednocześnie zależni od czyjeś krwi. Nic dziwnego, że Joseph Sheridan Le Fanu w latach 1871-1872 , czasach wiktoriańskiej obsesji czystości pisząc o pożądaniu jednej kobiety przez drugą  uczynił swoją bohaterkę wampirzycą. Carmilla przekracza normy społeczne dotyczące kobiet, musi więc być istotą nadnaturalną. Mężczyźni zaś, reprezentujący logikę i straż nad kobiecą cnotą, muszą wbić jej kołek w serce i uciąć głowę: pozbyć się monstrum, nim zainfekuje kolejne kobiety swą śmiertelną miłością. Jak zauważa Maria Janion w "Wampirze. Biografii symbolicznej" Le Faun "mistrzowsko oddaje nastrój ambiwalencji miłości", z czym jak najbardziej się zgadzam. Zresztą ta ambiwalencja nie dotyczy jedynie opisywanej miłości, która budzi u Laury zarówno pociąg, jak i przerażenie, ale i samej Carmilli, która od pierwszych stron powieści fascynuje i budzi grozę. Powieść idealnie oddaje także inny motywy związane z wampiryzmem - skojarzenie z chorobą, a z drugiej strony z seksualnością: spotkanie z Carmillą można traktować jako seksualne przebudzeniem Laury, a jednocześnie przekroczeniem normy heteroseksualnej, co w owych czasach można było uznać za objaw choroby psychicznej. Powieść nie potępia jednak Carmilii, a za sprawą narratorki przedstawia fascynację młodej kobiety tajemniczą przyjaciółką. Warto zwrócić uwagę także na ostatnie zdania dotyczące dwoistości - Laura opowiadając z perspektywy czasu historie poznania Carmilli czuje podskórnie, że się zmieniła, że ta relacja coś w niej obudziła - coś, co jednak musi być skrywane przed światem, w którym nie ma miejsca na kobiece wyzwolenie erotyczne.

"Carmilla" to prosta historia, a z dzisiejszej perspektywy całkowicie przewidywalna - co może odbierać jej urok nowatorstwa. Jeśli jednak będziemy ją czytać mając świadomość pewnych ograniczeń czasów, w których została napisana w pełni dostrzeżemy jej obrazoburczy charakter. Mnie osobiście bardzo spodobał się subtelny sposób opisywania napięcia erotycznego - w dzisiejszych czasach dotykanie czyjegoś policzka czy "pieszczenie" włosów wydaje się niewinną igraszką. Mimo to czuć napięcie w relacji między bohaterkami, wyrażane w dialogach przez Carmillę: jej deklaracje o miłości, która prowadzi do śmierci - co oczywiście może być metaforą uniesienia erotycznego, "małej śmierci". W powieści tej nie fabuła ma znaczenie, ale właśnie ta atmosfera i napięcie między bohaterkami.

Groza w "Carmilli" to strach przed kobiecą seksualnością, odmalowywaną jako coś tajemniczego i monstrualnego. Coś co "grzeczną" Laurę przeraża, a jednocześnie ogromnie fascynuje. Świetnie oddają to klimatyczne ilustracje, pełne niepokoju i erotyki. Strona wizualna nowego wydania naprawdę zachwyca i dodaje klimatu całości: dzięki czemu obcowanie z "Carmillą" jest pełnym doświadczeniem. To powieść warta uwagi, ciągle potrafiąca wywołać emocje: pierwszoosobowa opowieść Laury wciąga od pierwszych stron, ukazując jak w sielankowe życie dobrej panny wkrada się zamęt wraz z odwiedzinami tajemniczej kobiety.