Korea. Nowa historia Południa i Północy

"Korea. Nowa historia Południa i Północy" przedstawia najnowszą historię Półwyspu Koreańskiego - od końca XIX wieku do lutego 2023. Książka autorstwa profesorów nauk politycznych i stosunków międzynarodowych skupia się na tych dwóch aspektach, prezentując zarówno kontekst wewnętrzny, jak i międzynarodowy, by omówić lata formowania się dziś demokratycznej Republiki Korei i jej przeciwieństwa, odizolowanej, straszącej bronią atomową Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Na kartach książki ukazuje się obraz narodu, który wpierw doświadczył japońskiej okupacji, by w momencie wyzwolenia wpaść w dwie strefy wpływów, które miały być tymczasowe, a naznaczyły Półwysep Koreański po dziś dzień. Dwie drogi, którymi podążały państwa koreańskie nie wykluczają zjednoczenia - jednak czy z każdym kolejnym pokoleniem, pamiętającym wyłącznie podział, Koreańczycy nadal będą do niego dążyć? Opracowanie Victora D. Cha i Ramona Pacheco Pardo to książka godna polecania wszystkim tym, którzy pragną zrozumieć Koreę Południową, jej drogę do dobrobytu i demokracji; oraz KRLD i paradoksy ideologii dżucze (samowystarczalności) oraz niechęć do porzucenia programu nuklearnego nawet w obliczu klęski głodu; w końcu to także książka dla tych, których interesują relacje międzykoreańskie. Całość jest bardzo zwięzła, wprowadzająca najważniejsze zagadnienia uporządkowane chronologicznie - stanowiąc dzięki temu idealne wprowadzenie do tematu, ale także usystematyzowanie wiedzy, zazwyczaj rozbitej na kilka książek szczegółowo poruszających jeden temat (okres kolonialny, wojna koreańska, rozwój dwóch państw koreańskich, relacje międzykoreańskie i kwestia zjednoczenia).

Choć autorzy dzielą się czasami osobistymi doświadczeniami, to zawsze z perspektywy badaczy - prezentując je jako wprowadzające anegdoty, które następnie osadzają w szerszym kontekście. Treść dotyczy przede wszystkim historii i polityki - choć oczywiście pojawiają się i odniesienia do przemian społecznych (sytuacja kobiet), czy koreańskiej fali (jako fenomenu stanowiącego motor napędowy gospodarki, a także markę Korei Południowej - kontrastując to państwo z KRLD, która podobnego sukcesu na płaszczyźnie kultury nie odniosła). W związku z tym w książce pojawia się sporo nazwisk i istotnych dat, ale ta ilość nie jest przytłaczająca - wpisując się w wywód. Dzięki temu całość czyta się łatwo - choć zapewne osobom, które niespecjalnie interesują się polityką zajmie to nieco więcej czasu. Ta książka to taka historia najnowsza w pigułce - wprowadzająca najważniejsze wydarzenia, osadzająca je w szerszym kontekście - ale w formie przystępnej dla osób, które chciałyby wpierw poznać zarys wydarzeń - a nie od razu sięgać po opasłe tomiszcza szczegółowo opisujące okres kolonialny czy wojnę koreańską.

Ogromną zaletą prezentowanego wywodu jest kontekst międzynarodowy. Półwysep Koreański nigdy nie był zawieszony w próżni, będąc przysłowiową "krewetką między wielorybami". Wielokrotnie to sytuacja międzynarodowa wpływała na losy Korei i jest to motyw skrupulatnie odnotowywany przez autorów opowiadających o losach Półwyspu Koreańskiego od czasów poprzedzających japońską okupację po dzisiaj. Jednocześnie Korea pozostaje w sercu książki. Drugą wartością jest przyjęcie perspektywy analizy porównawczej - w każdej z dekad dowiadujemy się na równi o Korei Północnej i Korei Południowej - a także relacjach między nimi. Całość dostarcza naprawdę sporą dawkę wiedzy zamkniętą na zaledwie 260 stronach - choć czasami zbyt skrótowo i pobieżnie, bez wnikania w szczegóły. Na uwagę zasługują także przypisy od redaktorki naukowej - stanowiące rozwinięcie niektórych kwestii - a czasami nawet polemikę z tezami autorów (tam gdzie jednak poszli zbyt skrótowo w wywodzie), co w nauce zawsze jest wartością dodaną! Całość kończy spis przypisów do źródeł i bibliografia, a w niej odwołania do uznanych anglojęzycznych opracowań.

Największym zarzutem, który można mieć do tego opracowania jest zbytnie generalizowanie - szczególnie przy podkreślaniu dychotomii między obiema Koreami. Wyłaniający się obraz obecnej Korei Południowej jest mimo wszystko zbyt wyidealizowany - chociażby we fragmentach prezentujących otwartość Korei Południowej na społeczność LGBT+ - z czym ciężko się zgodzić, biorąc pod uwagę chociażby brak przepisów antydyskryminacyjnych wobec mniejszości. Przyjęcie tezy o niezwykłym rozwoju Korei Południowej w porównaniu do "upadku" KRLD nie pozostawia także miejsca na omówienie problemów społecznych, z którymi boryka się Seul. Należy mieć to na uwadze podczas lektury - rozdział "Otwarte Południe, zamknięta Północ" przez przyjęta zwięzłą formę zbyt upraszcza i generalizuje, wyraźnie faworyzując Południe. Wynika to w dużej mierze ze źródeł i doświadczeń autorów - związanych z Republiką Korei, perspektywą amerykańską i europejską - kosztem argumentów północnokoreańskich czy perspektywy regionalnej (chińskiej, japońskiej). Neutralne albo wielogłosowe pisanie o historii Korei jest niezwykle trudne - chociażby dyskurs koreański skupia się na kreowaniu poczucia bycia ofiarą, wymazując kwestie związane z kolaboracją, a amerykański często nie docenia roli Chin.

Chociaż "Korea. Nowa historia Południa i Północy" nie wyróżnia się na tle naukowej, anglojęzycznej literatury na temat historii i polityki Półwyspu Koreańskiego to dostrzegam jej wartość. Autorzy osiągnęli założony cel, którym było opowiedzenie ogólnej historii politycznej Półwyspu Koreańskiego, z naciskiem na okres po 1945 roku "szerokiej publiczności". Książka ma stanowić pewne wprowadzenie do tematu, przez co niektóre z kwestii poruszane są dość ogólnikowo, a inne pominięte - jednak najważniejsze zostały w niej zawarte i dzięki temu świetnie sprawdza się w założonej funkcji. W języku polskim stanowi jednak wypełnienie pewnej luki - wprowadzając kontekst niezbędny do zrozumienia dzisiejszej Republiki Korei i KRLD, oraz relacji między tymi państwami. To książka, która czerpie z akademickiego zaplecza i osobistych doświadczeń autorów, by podjąć próbę wyjaśnienia szerokiemu gronu odbiorców dwie, skrajnie różne drogi, którymi podążyły państwa koreańskie.